حسابرسی مالیاتی
مقدمه ای بر حسابرسی مالیاتی
به طور کلی مالیات یکی از مهمترین اصول مالی هر کشور است. مالیات برای تمامی کسب و کارهای در هر کشوری لازم و ضروری است. امکاناتی که دولت در هر کشوری برای شهروندان فراهم میکند در بیشتر موارد از مالیاتی است که در پایان هر سال از کسب و کارهای موفق یا خرده فروشیها دریافت میکند. لازم به ذکر است که هر دولت با تعیین میزان مشخصی از مالیات شکل و سمت و سوی نقدینگی کشور را هم کنترل میکند. باید دقت داشته باشید که بسیاری از صاحبان مشاغل ممکن است با مالیات میانۀ خوبی نداشته باشند و از همین رو ممکن است اقدام به نپرداختن آن کنند. این شکل از نگاه در طولانی مدت باعث کم شدن رفاه شهروندان و همینطور از بین رفتن تصمیمهای مناسب برای رفاه در آیندۀ افراد جامعه میشود. حسابرسی مالیاتی را باید یکی از مهم ترین وظایف مدیران نام برد چرا که در صورت نپرداختن حساب مالیاتی و شفاف نبودن موارد مالی مدیران کسب و کارها باید جریمه و تاوانهای بسیار سنگین مالی را متقبل شوند. ما در این مقاله سعی داریم به صورتی کامل در مورد حسابرسی مالیاتی صحبت کرده و آن را به صورت کاملا واضحی شرح دهیم.
حسابرسی مالیاتی
حسابرسی مالیاتی در حقیقت به بررسی تمامی فرآیندهای مالی گفته میشود که باعث سودآوری و یا ضرر شرکت شده است. حسابرسان مالیاتی تمامی اسناد و مدارک کسب و کار را بررسی کرده و بعد از آن اقدام به بستن مالیات مشخصی میکند. لازم به ذکر است که حسابرسی مالیاتی در زمانهای بسیار مشخصی انجام شده و عدم پرداخت آنها میتواند عواقب سنگینی را در پی داشته باشد. نکتۀ بسیار مهم دیگر دربارۀ حسابرسی مالیاتی این موضوع است که حسابرسی مالیاتی است که عوارض بر درآمد را مشخص کرده و میزان آن را معیین میکند به همین دلیل است که حسابرسی مالیاتی از اهمیت بسیار زیادی در بستن مالیات مالی برای کسب و کارها برخوردار است. اگر دوست دارید تمامی موراد حسابرسی مالیاتی را بدانید میتوانید به کتابهایی که در این زمینه منتشر شده اند روجوع کرده و از آنها برای شناخت بیشتر این قوانین استفاده کنید. یکی از این کتابها که به عنوان یک منبع کامل هم شناخته میشود کتاب حسابرسی مالیاتی نوشتۀ محمد علی بیگ پور است که توسط دانشگاه خوارزمی منتشر شده است.
مواردی که در حسابرسی مالیاتی مورد بررسی و قضاوت قرار میگیرند عبارت اند از:
- درآمد حاصله
- هزینههای انجام دشه
- تراز حسابها و دفاتر و همین طور صورتهای مالی
- چرخۀ کامل واردات و صادرات
- موارد اولیه و کلیۀ گردشهای مربوط به آنها
- قیمت تمام شدۀ هر کالا به صورت دقیق
- تمامی داراییهای ثابت
- بررسی تمامی خسارتهای شعبهها و نمایندگیها
- تعدیلات سنواتی
- معاملاتی که با اشخاص ثالث انجام میشود.
- مالیات تکمیلی
- حقوق و دستمزد
بررسی تمامی مدارکی که باید تحت اختیار یک حسابرس مالیاتی قرار بگیرد
به طور معمول تمامی حسابرسان مالیاتی چند روز قبل از شروع عملیاتی حسابرسی نامه ای به شرکت یا بنگاه اقتصادی مربوطه میزنند و درخواست میکنند که مدارکی مشخص را در اختیار آنها قرار دهند. این مدارک درخواست شده در حقیقت مدارکی است که یک حسابرس مالیاتی با بررسی آنها میتواند پرداخت یا عدم پرداخت صحیح مالیات هر شرکت یا بنگاه اقتصادی را مشخص کرده و کاملاً مورد ارزیابی قرار دهد. این مدارک عبارت اند از:
- مدارکی از صورت سود و زیان شرکت به همراه ترازنامه و اظهار نامهها
- فهرستی کامل از تمامی حسابداریهای سال و دفاتر مربوطه( مانند: دفتر کل یا معین )
- صورت تمامی موارد واردات و صادرات با ذکر مشخصات کامل کالا و تمامی موارد مربوطه
- صورتی کامل از تمامی معاملات شرکت یا کارهای مالی که در مواردی چون مضاربه صورت گرفته است. این صورت شامل مبلغ سود و زیان شرکت بوده و میزان مالیاتی که برای آنها در نظر گرفته شده است را مورد بررسی قرار میدهد.
- لیستی کامل از تمامی قراردادها که میتواند مربوط به اجاره یا خرید هم باشد. در این بخش باید تاریخ و نام طرف قرار داده به همراه مبلغ هم ذکر شود.
- تمامی موارد که به عنوان اسناد حسابرسی به ادارۀ مالیات فرستاده شده است تا مورد ارزیابی قرار بگیرد.
- اسناد مربوط به حقوق و دستمزد مالیاتی و همینطور اضافه تاریخ پرداخت مالیات و بیمه
- موارد که به معافیت مالیاتی و مالیات تکلیفی مربوط میشوند.
شکل کلی حسابرسی مالیاتی
اولین نکته ای که باید در نظر داشت این موضوع است که حسابرسی مالیاتی معمولاً در چند مرحله انجام میشود. در مرحلۀ اول حسابرسان مالیاتی شروع به بررسی تمامی دفاتری حسابداری و حسابرسی میکنند. این دفاتر عبارت اند از ( دفتر کل، دفترهای روزانه، دفتر دارایی) و تمامی دفترهایی است که مربوط به موارد مالی میشوند. در مرحلۀ بعد کارشناسان منابع انسانی و دیگر مواردی را در نظر میگیرند که شرکت نیاز دارد برای رسیدن به هدف خود از آنها بهره ببرد. مانند تعداد نیرو و مقدار زمانی که باید در این راستا بگذارد. لازم به توضیح است که در این مرحله حجم معادلات شرکت و میزان حسابها هم مورد بررسی قرار میگیرند. زمانی که نیروی مناسب و به تعداد کافی برای حسابرسی مالیاتی در نظر گرفته شد دیگر زمان آن میرسد که کار حسابرسی مالیاتی شروع شود.
در اولین قدم تمامی مواردی که از دفاتر مالی بررسی شده اند ثبت شده و به عنوان یک سند معتبر مورد ارزیابی قرار میگیرند. در این زمان تمامی سیستم داخلی شرکت یا بنگاه مالی میتوانند متوجه این موضوع شوند که آیا موارد ثبت شده صحت دارد یا خیر. اگر بعد از بررسیها نشان داده شود که دیتاهای مالی صحیح است که روند کار به شکلی معمول ادامه پیدا میکند اما اگر ناصحیح بودن این روند ثابت شود دیگر باید از روشهای دیگری برای شفاف سازی موارد مالی بهره ببریم. بعد از مرحلۀ ای که گفته شد روشهای تجزیه و تحلیل قانونی و استاندارد شروع میشود. در مرحلۀ بعد تمامی اتفاقات پیش آمده نوشته شده و گزارشی کامل در این باره نوشته میشود. در آخرین مرحۀ تمامی ساعتهایی که حسابرسان به این موضوع اختصاص داده بودند در نظر گرفته شده و بعد از در نظر گرفتن هزینۀ ایاب و ذهاب تمامی هزینهها را به صورت کلی دسته بندی میکنند.
مهمترین امتیازهای حسابرسی مالیاتی چیست؟
شاید برای بسیاری از افرادی این پرسش پیش بیاید که آیا حسابرسی مالیاتی به جز گرفتن مالیات از صاحبان مشاغل و ایجاد رفاه بیشتر عمومی امتیاز دیگری هم دارد یا خیر. ما در این بخش از مقاله سعی داریم این پرسش را با پاسخی مناسب جواب دهیم. در زمان حسابرسی مالیاتی صاحبان کسب و کار یا مدیران شرکت به کارایی و عملکرد سالانۀ خود پی برده و بهتر میتوانند شرایط مالی شرکت خود را ارزیابی کنند. نکتۀ دیگری که در این باره وجود دارد چک شدن تمامی موارد مالی به وسیلۀ حسابرسان مالیاتی است. این ارزیابیهای دقیق باعث میشود مدیران ارشد و صاحبان شرکتها بیشتر از پیش به روند حسابرسی و حسابداری خود مطلع شده و در آینده تصمیمهای بهتری برای روند مالی شرکت خود بگیرند. یکی دیگر از امتیازهای حسابرسی مالیاتی مشاورۀ این دسته از حسابرسان است. حسابرسان مالیاتی با در نظر گرفتن پروندۀ مالی شرکتها میتوانند آنها را از معافیتهای مالی احتمالی آگاه کنند و در صورت بخشش جریمه آنها را برای رسیدن به این شرایط راهنمایی کنند. اما مورد آخر: یکی از مهم ترین کارهایی که این حسابرسان انجام میدهند ارزیابی کلی شرکتها در طولانی مدت است. حسابرسان مالیاتی به دلیل تجربۀ زیادی که در این بخش دارند میتوانند به راحتی سیر نزولی یا صعودی یک روند را در نظر گرفته و شرکتها را از این موضوع آگاه کنند.
دسترسی به دستورهای مالیاتی
سازمان امور مالیاتی کشور تمامی قوانین و مقرارت خود را در سایت اصلی این مجموعه به نمایش گذاشته است. تمامی افرادی که میخواهند از این قوانین مطلع باشند میتوانند به این سایت مراجعه کرده و هر موردی را که میخواهند مورد بررسی قرار بدهند. در این بخش به تعداد کمی از دستورالعملهای مهم اشاره میکنیم : این دسته از دستورالعملها بندهای مالیاتی است که بسیار مورد استفاده قرار میگیرد.
این بندها عبارت اند از:
- درآمد مشمول مالیات، بر مبنای قانون مالیاتهای مستقیم و مقررات مربوط به آن تعیین میشود.
در مواقع لازم قوانین دیگری نیز مانند قانون تجارت و قانون محاسبات عمومی اعمال خواهد شد.
در هنگام تعیین درآمد مشمول مالیات، اگر قانون مالیاتهای مستقیم در مواردی نسبت به موضوع صراحت نداشته باشد ولی قوانین دیگر حکم معینی درباره آن مورد داشته باشند، حکم معین قانونهای دیگر به عنوان ملاک عمل استفاده میشود.
- اگر قانون درباره موردی سکوت کرده بود یا ابهام داشت، باید از آرائی که شورای عالی مالیاتی ابلاغ کرده است و بخشنامهها و دستورالعملهای سازمان امور مالیاتی کشور پیروی شود.
تمامی درآمدهایی که توسط حسابرس شناخته میشوند، از جمله درآمد حاصل از تعیین داراییها و بدهیهای ارزی مشمول مالیات هستند مگر آن که دلایل قانونی برای معافیت همه یا بخشی از آنها وجود داشته باشد.
- تمامی موارد بستانکار حساب تعدیلات سنواتی، باید به درآمد مشمول مالیات افزوده شود، مگر آن که در مالیات سالهای قبل حساب شده باشد، معافیت مالیاتی قانونی به آن اختصاص یافته باشد و یا طرف حساب آن هزینهای بوده که به وسیله ماموران مالیاتی غیرقابل پذیرش تلقی و ازحساب هزینه برگشت شده باشد.
- موارد بدهکار حساب تعدیلات سنواتی نیز، در صورتی که ماهیت هزینه قابل قبول را داشته باشد و قبلا جزو حساب هزینه در نظر گرفته نشده باشد، باید جزو هزینههای قابل قبول محسوب شود.
درآمد فعالیتهایی که طبق قانون از مالیات معاف هستند یا نرخ مالیات جداگانهای دارند، از درآمدهای شرکت قابل کسر نیست و هزینههای آنها نیز جزو هزینههای قابل پذیرش حساب نمیشود.
- بیشتر بررسیهایی که در حسابرسی مالیاتی انجام میشود، در حسابرسی عمومی صورتهای مالی نیز انجام میشود. به همین دلیل بهتر است حسابرسی صورتهای مالی به گونهای برنامهریزی شود که در حین آن حسابرسی مالیاتی نیز انجام و گزارش آن تهیه شود.
موارد ذکرشده در فرم نمونه گزارش حسابرسی مالیاتی باید با کاربرگهای حسابرسی صورتهای مالی مطابقت داده شود.
- کاربرگهای حسابرسی مالیاتی باید در پروندههای جداگانه بایگانی شوند و هر سال خلاصهای از وضعیت مالیاتی، هم در پروندههای جاری و هم در پروندههای دائمی نگهداری شود.
نسخه اصلی گزارش حسابرسی مالیاتی که بر طبق فرم نمونه تنظیم شده است به همراه مستندات لازم و گزارش حسابرسی مالی باید به مؤدی مالیاتی داده شود و از طریق او در اختیار اداره امور مالیاتی قرار گیرد. نسخه دوم گزارش نزد حسابرس باقی خواهد ماند.
- در صورتی که پس از ارسال گزارش معلوم شود در تعیین درآمد مشمول مالیات یا موارد دیگر اشتباهی رخ داده است، مسئله باید به سرعت به اداره امورمالیاتی اعلام شود.
برای مطالعه بندهای کامل این دستورالعمل، به وبسایت اداره امور مالیاتی کشور مراجعه کنید.
بخش پایانی
در پایان این مقاله باید خاطر نشان کنیم که مالیات شکلی از تامین رفاه عمومی است که باید آن را در تمامی سطوح کاری در نظر گرفت. اگر شرکتها و بنگاههای اقتصادی از دادن مالیات خودداری کنند بسیاری از منابع مالی جهت رفاه عموم مردم هم دچار مشکل شده و ممکن است دیگر دولت نتواند به درست از عهدۀ مخارج مربوطه برآید. از این رو پرداخت به موقع مالیات در بسیاری از دولتها در جهان شکلی از متمدن بودن و احترام گذاشتن به حقوق دیگران قلمداد میشود.
مسئول تولید محتوا : امیر شکیبا